UTRECHT  –  Het organiseren van goede zorg voor kinderen met long covid zit in een kritieke fase. De gespecialiseerde longcovidklinieken voor kinderen openen in 2025 weliswaar de deuren, maar het is onzeker geworden of er ook genoeg geld is om veelbelovende behandelingen wetenschappelijk te toetsen. Daarom wordt gevreesd dat patiënten niet de zorg kunnen krijgen waarop werd gehoopt, zo blijkt uit een rondgang van de NOS.

De problemen begonnen deze maand in de politiek. De coalitiepartijen in de Tweede Kamer blokkeerden een amendement van €21 miljoen voor onderzoek naar de behandelingen van zware longcovidsymptomen. Door deze symptomen aan te pakken moeten uitgeputte kinderen straks weer kunnen spelen, sporten of schoollessen volgen. Maar vanwege het politieke gesteggel over diverse begrotingen, wilde een meerderheid in de Tweede Kamer voor dit type onderzoek geen financiële ruimte bieden. Vanuit de medisch-wetenschappelijke wereld klinkt nu kritiek: een belangrijke kans is gemist om binnen een paar jaar de meeste patiënten zorg te bieden. Want van de 40.000 kinderen met long covid is in de klinieken voorlopig plek voor hooguit honderden. “Daarom was het idee om de in de klinieken veelbelovende behandelingen wetenschappelijk te onderzoeken. Dan weet je sneller of ze werken en veilig zijn en kunnen ze worden opgenomen in medische richtlijnen”, zegt Niels Eijkelkamp, die als hoogleraar neuro-immunologie aan het UMC Utrecht onderzoek doet naar long covid bij kinderen. “Met behulp van die richtlijnen hadden ook kinderartsen buiten de klinieken aan de slag gekund en binnen enkele jaren veel kinderen kunnen bereiken.” Die cruciale stap voor schaalvergroting is door de Tweede Kamer lastiger gemaakt. Andere subsidieverzoeken voor soortgelijk onderzoek lopen nog. “Maar het gaat om minder geld dan wat via de Kamer beschikbaar gesteld had kunnen worden”, aldus Eijkelkamp. “Dus als er een subsidie wordt gehonoreerd, en dat is al spannend, was er met het geld vanuit het amendement meer mogelijk geweest.”

Door deze onzekerheden groeit de stress onder ouders en patiëntenorganisaties als PostCovidNL, Long Covid Nederland en Kinderen met LongCovid. De achterstand die kinderen zowel sociaal als maatschappelijk hebben opgelopen wordt door het lange wachten haast onoverbrugbaar. Veel kinderen zijn al drie jaar of langer ziek. EXacte cijfers over hoeveel kinderen niet meer naar school gaan zijn er niet. Nergens wordt dat centraal bijgehouden. Het RIVM en onderzoeksinstituut Nivel brachten via vragenlijsten de sociaal-maatschappelijke impact van long covid onder kinderen en jongeren enigszins in kaart. Van de 12- tot 25-jarige patiënten voelt 56 procent zich matig tot zeer beperkt. Ongeveer twee derde van hen volgt nog beperkt onderwijs of helemaal geen lessen. Volgens de onderzoekers gaat het om duizenden jongeren die zwaar getroffen zijn.

“We maken ons ook zorgen over kinderen in de basisschoolleeftijd. Maar we weten weinig omdat nergens wordt geregistreerd of een kind long covid heeft”, zegt Michel Dückers, verbonden aan het onderzoek en bijzonder hoogleraar crises, veiligheid en gezondheid. “Er zijn aanwijzingen om aan te nemen dat jonge kinderen net zo hard zijn getroffen als tieners. Maar we zitten in Nederland met een blinde vlek, we moeten de ernst en omvang écht beter onderzoeken.” Zonder meer kennis van effectieve behandelingen ziet Dückers het somber in. “Kinderen die continu zorg nodig hebben en later nauwelijks of niet kunnen werken zullen daar levenslang de gevolgen van gaan voelen. En de maatschappij qua kosten ook.” Den Haag lijkt kansen om dergelijke kosten in de toekomst in de hand te houden niet te willen zien, zeggen de experts. Snijden in zorgkosten op de korte termijn voert nu de boventoon. “Terwijl juist nu het momentum is als je een goede basis wil leggen voor longcovidzorg”, zegt Anske van der Bom, hoogleraar klinische epidemiologie en kwartiermaker van het wetenschappelijk Post-Covid Netwerk Nederland. “We hebben maar een paar jaar de tijd. Het geld voor andere onderzoeken naar long covid is in 2028 op. Ook de financiering van de overheid voor longcovidklinieken is tijdelijk.” (NOS)

Fototekst: De 12-jarige Jaxon heeft long covid. (NOS)

BAKOE  –  De voorlopige resultaten van het onderzoek naar de crash van het passagiersvliegtuig in Kazachstan wijzen op “externe fysieke en technische beïnvloeding”, meldt Azerbaijan Airlines. Op eerste kerstdag kwamen in het Kazachse Aqtau 38 mensen om het leven bij een noodlanding van een Azerbaijan Airlines-vlucht. 29 inzittenden overleefden de crash. Wat de luchtvaartmaatschappij hiermee bedoelt, is niet duidelijk. Er wordt nog volop onderzoek gedaan naar de oorzaak van de noodlanding.

Het Kremlin benadrukt dat het nog te vroeg is om conclusies te trekken zolang het onderzoek niet is afgerond, maar luchtvaartexperts speculeren wereldwijd dat het vliegtuig onder vuur is gekomen van de Russische luchtverdediging. Gaten die te zien zijn in de staart van het gecrashte toestel zouden vergelijkbaar zijn met schade die luchtdoelraketten veroorzaken. Bovendien zou de luchthaven van Grozny die dag te maken hebben gehad met een Oekraïense drone-aanval. De Azerbeidzjaanse president Aliyev zei vandaag dat het vliegtuig was uitgeweken omdat er slecht weer op komst was. De Russische luchtvaartautoriteit zegt dat het vliegtuig vanwege mist en waarschuwingen voor Oekraïense drones was uitgeweken van de originele bestemming in Tsjetsjenië. Er zouden meerdere luchthavens zijn aangeboden aan de piloot, maar die had gekozen voor Aqtau. Ook zegt de autoriteit ondersteuning te bieden aan de Kazachse en Azerbeidzjaanse autoriteiten. De Russische luchtvaartautoriteit zei eerder ervan uit te gaan dat er een vogel in de motor van het toestel terecht was gekomen. Azerbaijan Airlines schrapt voorlopig vluchten naar zeven Russische steden naar aanleiding van de crash van woensdag. Het gaat met name om bestemmingen op de Kaukasus en in de Oeral. Vluchten naar zes andere steden zoals Moskou en Sint-Petersburg gaan gewoon door.

Een vlucht van de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe naar het Russische Mineralnye Vody moest vandaag terugkeren toen bekendgemaakt werd dat het luchtruim werd gesloten. De Embraer 190 was onderweg van Bakoe naar de Russische stad Grozny. Het toestel moest onder onduidelijke omstandigheden uitwijken naar de luchthaven aan de andere kant van de Kaspische Zee.

Azerbeidzjan gedenkt vrijdag de slachtoffers: vlaggen hangen halfstok en op het middaguur werd met sirenes een moment stilte aangekondigd waarbij ook het verkeer halthield. De inzittenden van het verongelukte toestel waren voornamelijk afkomstig uit Azerbeidzjan, maar er waren ook zestien Russen, zes Kazachen en drie Kirgiezen aan boord. De negen Russische gewonden die de crash overleefden zijn afgelopen donderdag naar Moskou overgebracht voor herstel. (NOS)

Fototekst: Het vliegtuigwrak. (AFP)

ALPEN   –  De ski’s en snowboards zijn gewaxt en de auto’s met grote dakkoffers rijden massaal richting de Alpen. Het wintersportseizoen is van start gegaan en met een goed pak sneeuw in de Alpen zijn de omstandigheden gunstig. Nederlandse wintersporters bereiden zich goed voor door bijvoorbeeld boodschappen en sneeuwkettingen mee te nemen. Het staat in schril contrast met de minimale kennis over lawinegevaar, zegt directeur van de Nederlandse Skivereniging Arjen de Graaf. Hij schreef eerder twee boeken over lawines. “Mensen weten vaak niet dat ze die risico’s aangaan. In skigebieden ben je in een geconditioneerde omgeving. Maar wanneer je via een ongerept stuk tussen twee pistes skiet, neem je een risico. Het lawinegevaar begint daar.”

Gisteren nog trof het noodlot twee wintersporters. Een vader en zoon kwamen om het leven toen ze in het Zillertal werden verrast door een lawine. Er gold lawinewaarschuwingsniveau drie op een schaal van vijf. De meeste wintersporters denken dat niveau drie aanvaardbaar is, maar volgens De Graaf werkt de lawinegevaarschaal exponentieel; het gevaar neemt drastisch toe naarmate het niveau wordt opgeschaald.

De Graaf benadrukt dat skiërs die geen kennis hebben van lawines echt op de pistes moeten blijven, of zich er eerst grondig in moeten verdiepen. “Doe je dat niet, dan heb je dus niet de juiste materialen en de juiste kennis. Dan heb je niets te zoeken buiten de piste. Begin er niet aan, want je speelt dan eigenlijk Russisch roulette.” Voor wie geen lawine-expert is, maar toch graag buiten de pistes wil treden, heeft De Graaf een duidelijk advies. “Bel de skischool of het gidsenbureau en ga alleen onder begeleiding van een gids buiten de pistes skiën.” Een lawinepieper, een schep en een lange prikstok zijn volgens hem een absolute must buiten de pistes. Een gids heeft die spullen altijd bij zich. “Je wil buiten de pistes het risico zo klein mogelijk maken.” Vooral omdat de hulpdiensten pas na minstens tien minuten aanwezig kunnen zijn, is het zeer verstandig om zelf in staat te zijn om een reddingsoperatie uit te voeren, stelt De Graaf.

Skigids Jelle Staleman heeft 8 jaar gestudeerd in Innsbruck om het gevaar van sneeuw en lawines zo goed mogelijk te kunnen inschatten. Hij ziet dat mensen op wintersportvakantie meer risico’s nemen dan in hun dagelijks leven. “Dat vergelijk ik dan met 130 rijden op de snelweg. De mensen die dat onverantwoord vinden, gaan wel onvoorbereid buiten de pistes skiën.”

Nu leidt hij skileraren op en leert hij ze hoe ze om moeten gaan met lawines. “Soms ski ik ergens en heb ik een sterk vermoeden dat de sneeuw op spanning staat. Als ik dan een scherpe bocht maak, kan ik gecontroleerd een kleine lawine veroorzaken.” Dat doet hij dan alleen om skileraren te laten zien hoe groot de gevaren van een lawine zijn. (NOS)

Fototekst: Mensen in de skilift. (ANP)