hoofdstad Stockholm bekend dat Mary Brunkow, Fred Ramsdell en Shimon Sakaguchi de prijs krijgen voor hun onderzoek naar het immuunsysteem. De drie ontdekten het principe waarmee kan worden voorkomen dat onze afweer tegen ziekten, zich tegen het lichaam zelf keert. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij auto-immuunziekten als diabetes 1, MS of artritis. Cellen die normaal ervoor zorgen dat we gezond blijven, vallen bij een auto-immuunziekte juist gezonde cellen aan.

Wetenschappers wisten al dat de thymus, het orgaan dat ook wel zwezerik wordt genoemd, daar een belangrijke rol in speelt. Jonge muizen worden ziek als dat orgaan kort na geboorte wordt weggehaald, omdat het de overactieve afweercellen grotendeels wegfiltert. Sakaguchi ontdekte dat hij die auto-immuunziekten kon voorkomen door gezonde cellen in te spuiten bij die dieren. Daaruit leidde hij af dat niet alleen de thymus een belangrijke rol speelt, maar ook sommige cellen zelf bijdragen aan het immuunsysteem. ‘Bewakertjes’, noemt het Nobelcomité de cellen ‘die andere kalmeren en in het gareel houden’.

De conclusie werd sceptisch ontvangen, totdat Brunkow en Ramsdell via genetisch onderzoek een celmutatie ontdekten die leidde tot een huidaandoening bij een muis, een auto-immuunziekte. Het werd duidelijk dat die mutatie de bewakertjes uitschakelde en zo de ziekte veroorzaakte. "Vandaag de dag kun je het DNA van een muis in enkele dagen analyseren om een gemuteerd gen te vinden, maar in de jaren 90 was dat zoeken naar een speld in een hooiberg", omschrijft het Nobelcomité het speurwerk naar twintig verschillende mutaties. "Gen na gen moesten ze onderzoeken en pas bij het twintigste was het bingo." Er worden inmiddels al behandelingen getest tegen auto-immuunziekten op basis van deze principes. Ook kunnen extra cellen opgekweekt worden voor transplantaties, zodat het nieuwe orgaan niet wordt afgestoten door het lichaam. De cellen zouden daarnaast juist uitgezet kunnen worden bij kankerbehandelingen, zodat het lichaam zelf de tumoren aanvalt. (NOS/EPA)