ITALIË - In 1947 werden ze nog ruw van elkaar gescheiden, maar nu willen ze laten zien dat ze meer bij elkaar horen dan ooit: de steden Gorizia in...
Italië en Nova Gorica net over de grens in Slovenië. Ze zijn dit jaar samen de Culturele Hoofdstad van Europa. Dat betekent het hele jaar exposities, optredens en concerten in de hoop om cultuurliefhebbers uit heel Europa te trekken. Elk jaar valt twee steden de eer te beurt; met het Duitse Chemnitz zijn het er dit jaar in principe drie.
Gorizia en Nova Gorica zijn de eerste 'grenzeloze' culturele hoofdstad. Wie wil begrijpen waarom dat zo bijzonder is, moet even de geschiedenis in. De middeleeuwse stad Gorizia, nu in het noordoosten van Italië, op anderhalf uur rijden van Venetië, ligt in een roerig gebied dat door de eeuwen heen voortdurend van overheerser wisselde. De stad viel onder meer onder de Habsburgers, Napoleon en Oostenrijk-Hongarije. De regio had gruwelijk te lijden in de Eerste Wereldoorlog, toen meer dan een miljoen doden werden geteld. In de Tweede Wereldoorlog werd vrijwel de gehele joodse bevolking van Gorizia gedeporteerd.
Daarna maakte zowel Italië als het nieuwe Joegoslavië aanspraak op de stad. Het Verdrag van Parijs regelde uiteindelijk in 1947 dat de stad binnen Italië kwam te liggen, tot grote teleurstelling van de Joegoslavische leider Tito. Die besloot daarop zijn eigen Gorizia te bouwen, op de plek waar enkele dorpen pal op de grens tegen de Italiaanse stad aan lagen: Nova Gorica oftewel Nieuw Gorizia. Het contrast met de andere kant kon haast niet groter. Gorizia is een typisch Italiaans stadje: kronkelige straten met kinderkopjes, een oud centrum met een plein, pastelkleurige huizen, palazzi en een protserige kerk. Nova Gorica is vlak en parkachtig, met brede en rechte straten, appartementen in modernistische blokkendozen en veel groen, geheel volgens het socialistische ideaal van Joegoslavië in de tweede helft van de vorige eeuw.
"Het is niet zo dat de grens hermetisch afgesloten was", vertelt David Kozuh, curator in een museum in Nova Gorica. Hij staat op het Europaplein, precies op de grens tussen de twee steden. "Je kon de grens over, via grensposten, daarvoor waren speciale passen." (NOS/AFP)