Geyersvlijt een krachtig signaal afgegeven. Van de vijftien betrokken ambtenaren, afkomstig uit het Korps Politie Suriname (KPS), het Korps Penitentiaire Ambtenaren (KPA) en de Bijstand- en Beveiligingsdienst (BBS), werden er dertien schuldig bevonden aan mishandeling, schending van hun ambtsplicht en vernieling van bezittingen van gedetineerden. Twee ambtenaren werden vrijgesproken.

Het incident vond plaats op 10 maart 2023, tijdens een grootschalige celcontrole waarbij de ambtenaren op zoek zouden zijn geweest naar verboden voorwerpen, waaronder een mogelijk vuurwapen. Volgens verklaringen van de verdachten verzette een groep gedetineerden zich tegen de controle, waarna geweld werd toegepast. Camerabeelden, medische rapporten en getuigenissen van gedetineerden schetsten echter een ander beeld: van verzet bleek geen sprake, terwijl de verwondingen ernstig waren en direct konden worden herleid tot buitensporig geweld door de ambtenaren.

Uit medische verslagen blijkt dat minstens achttien tot negentien gedetineerden gewond raakten. Zij klaagden over pijn door het hele lichaam, bloeduitstortingen, zwellingen en zelfs bloed in de urine. Foto’s en doktersverklaringen vermeldden onder meer gekneusde ribben, blauwe plekken op rug en billen, verwondingen aan oren en gezicht, gezwollen ogen en borstletsel. Een van de slachtoffers moest met spoed per ambulance naar de eerste hulp worden gebracht. De mishandelingen gingen bovendien verder dan fysiek geweld: persoonlijke bezittingen van gedetineerden, waaronder voedsel en medicijnen, werden vernield of onbruikbaar gemaakt. Vijf ambtenaren kregen hiervoor een aparte veroordeling wegens vernieling.

Persrechter Alida Johanns lichtte namens de rechtbank toe dat de kernvraag draaide om de rechtmatigheid van het toegepaste geweld. Zowel het Politiehandvest als het Penitentiaire Decreet schrijven voor dat geweld door ambtenaren slechts in zeer beperkte omstandigheden is toegestaan: ter noodzakelijke verdediging, bij gewelddadig verzet of om gevaarlijke situaties te beëindigen. Daarbij geldt altijd de eis van proportionaliteit: er mag niet meer geweld worden gebruikt dan strikt noodzakelijk.

Volgens de rechter voldeed het handelen van de dertien veroordeelden niet aan deze criteria. “Het geweld was buitensporig en niet gerechtvaardigd door de omstandigheden. De gedetineerden waren overgeleverd aan de zorg van de staat. Het toebrengen van onnodige pijn en letsel is een ernstige schending van de ambtsplicht,” aldus Johanns. De veroordelingen steunen op een combinatie van bronnen: verklaringen van slachtoffers, medische rapportages, camerabeelden en zelfs de eigen verklaringen van enkele verdachten. Hieruit bleek overtuigend dat de ambtenaren niet handelden uit noodzakelijke verdediging, maar gezamenlijk en doelbewust buitensporig geweld toepasten.

De rechter verwierp het verweer dat de ambtenaren slechts hun plicht uitvoerden en zich aan richtlijnen hielden. Er was geen sprake van aantoonbaar verzet van de gedetineerden, noch van een situatie die het gebruik van dergelijk geweld rechtvaardigde. Voor de dertien veroordeelden legde de kantonrechter een gevangenisstraf van twaalf maanden op, waarvan elf maanden voorwaardelijk, met een proeftijd van twee jaar. Dit betekent dat zij slechts één maand daadwerkelijk de cel in moeten, tenzij zij binnen twee jaar opnieuw de fout ingaan.

Daarnaast kregen de veroordeelden geldboetes opgelegd: twaalf van hen een boete van SRD 5.000, en één een zwaardere boete van SRD 7.500. Deze straffen waren conform de eis van de officier van justitie. Twee ambtenaren werden vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs dat zij actief deelnamen aan de mishandelingen of vernielingen.

De zaak-Geyersvlijt is een van de grootste processen van de afgelopen jaren tegen functionarissen binnen de Surinaamse veiligheids- en justitieketen. Het vonnis raakt niet alleen de veroordeelde ambtenaren, maar legt ook de vinger op een structureel probleem: machtsmisbruik binnen instellingen die juist verantwoordelijk zijn voor de bescherming van burgers, inclusief gedetineerden. “Gedetineerden verliezen hun vrijheid, maar niet hun fundamentele rechten. Het toebrengen van onnodig leed druist in tegen de rechtsstaat,” benadrukte Johanns.

Met dit vonnis maakt de rechtbank duidelijk dat buitensporig geweld door ambtenaren niet wordt getolereerd. Voor de dertien veroordeelden betekent dit een smet op hun carrière en een zware waarschuwing voor hun collega’s. De zaak-Geyersvlijt onderstreept dat mishandeling achter gesloten deuren niet onbestraft blijft en dat gerechtigheid, hoe laat ook, zijn weg vindt.